Ekonomist Mafhi Eğilmez, ‘Seçimden Bir Gün Sonra’ başlıklı yazısında Türkiye’nin sıkıntılarını sıraladıktan sonra, mevcut ekonomik kriz ile geçmişte yaşadığımız krizler arasındaki farkı şöyle anlattı:
1980’den başlayarak bu ülkede üç büyük kriz yaşadık: 1980 para krizi, 1994 faiz oranlarını enflasyonun altında tutma krizi ve 2001 bankacılık krizi. Ayrıca 2008 küresel krizi ve 2019 pandemi krizi gibi dış krizlerin de etkilerini gördük. Bugün içinde bulunduğumuz kriz, yaşadıklarımızın hiçbirine benzemiyor. Bu yaşanan tüm krizlerin ortalaması gibi görünüyor.
Her şeyden önce, insanlar bir kriz olduğunun farkında değiller. Kriz var derseniz AVM’lerdeki alışverişlerden, yollardaki trafikten, restoran ve kafelerdeki doluluktan, tatile gidenlerin yoğunluğundan bahsederek “hangi kriz” diye soruyorlar. Kesin durum krizin ortasında olan Arjantin’de görülüyor. Sürekli ve hızla değer kaybeden ulusal para biriminden kaçış hareketi ile tüketimin zirve yapması bir nevi refah göstergesi olarak algılanıyor.
Hastalığın farkında olmamak işin en tehlikeli kısmıdır. Daha önceki krizlerde hastalığın farkındaydık ve IMF programlarını esas alarak önlemler alarak hastalığı kısa sürede iyileştirmeyi başardık. Bu sefer işimiz çok daha zor çünkü hastalığın farkında değiliz. Daha önceki krizlere ek olarak bu kez ekonomik olmayan alanlarda da kriz yaşanıyor.
Daha da kötüsü, kimse gerçekleri dinlemek istemiyor ve hep bir mucizenin olmasını ve sistemi kurtarmasını bekliyor: Petrol bulunacak, doğal gaz rezervleri keşfedilecek, körfez ülkeleri bize para verecek. Lozan Antlaşması’nın sona ermesinden sonra güçlü olacağımız hayalinin sona ermesiyle birlikte bu beklenti de ortadan kalktı. Şimdi yenileri çıkıyor. Mucize bekleyen bir toplumda alıcıları sonsuzdur.
Seçimden sonra ortaya çıkacak görüntü karşısında, ‘hangi kriz’ diye soranlar sanırım taşları altına çeviren büyücülerin masallarda olduğunu anlayacaktır. Ancak bu konuda tartışmaya girmeyeceğim çünkü toplumun değerli bir kesimi bağnazlık denilen çok önemli bir hastalığın pençesinde.
TAM MAKALE
